دست فروشی،پدیده ای روبه رشد درشهرها

اختصاصی باران شمال – در مجاورت خیابان ها و کوچه ها و پیاده روها، شهرگرایان و شهرنشینانی مشاهده می شوند که درخارج از کسب وکارهای سازمان یافته و شناسنامه دار بساط پهن می کنند و هرروز نگران تنش های احتمالی ناشی از برخورد و تذکر مامورین سد معبر شهرداری هستند.این پدیده یک واقعیت عینی تلخ و درد ناک اجتماعی است.موضوعی که البته بااعتراض کاسبان بازار و اتحادیه های صنفی هم روبرو می شود.هرچه باشد دست فروشان به خیابانها و کوچه ها و پیاده روهای شهر پناه آورده اند. دست فروشی به عنوان یک حرفه و کسب و کار غیررسمی روز به روز در سطح شهرها افزایش می یابد و آسیب‌ها؛ مزایا و معایب خود را دارد. دست فروشی هرچه که باشد پدیده ای است رو به رشد در جامعه بوده و دیدگاه‌های مختلفی به آن در بین نخبگان، مسئولان و مردم وجود دارد.

دکتر حسین برزگر ولیک چالی (جامعه شناس)

این روزها و آن هم در آستانه سال نو کمتر کسی است که در سطح شهر یا در کنار خیابان و پارک ها با فروشندگان سیار(‌دستفروشی) مواجه نشده و یا از آنها خرید نکرده باشد. دستفروشی به عنوان یک حرفه و کسب و کار غیررسمی روز به روز در سطح شهرها افزایش می یابد و آسیب‌ها؛ مزایا و معایب خود را دارد. دستفروشی هرچه که باشد پدیده ای است رو به رشد در جامعه بوده و دیدگاه‌های مختلفی نسبت به آن در بین نخبگان، مسئولان و مردم وجود دارد. گاه مزاحمت‌ها و آسیب‌هایی دارد و گاه مزایایی برای مشتریان خاص آن. این موضوع مباحث متعددی را از نگاه دستفروشان و حقوق شهروندی مطرح کرده است. برخی معتقد به برخورد حذفی و طرد دستفروشی هستند و برخی دیگر معتقد به ساماندهی این پدیده هستند. هدف اصلی، دلایل رشد پدیده دستفروشی از نگاه تهدید و فرصت و اقدامات سلبی کاهش اثرات سوء این پدیده چه باید کرد؟

چرا دستفروشی؟ چرا کسب وکار های غیررسمی و ناپایدار؟ فعالیتهایی به رنگ‌ خیابان؟ به نظر می رسد دستفروشی به سبب ناکارآمدی سیاست‌های ایجاد اشتغال و ناتوانی در مدیریت اقتصاد به عنوان عامل گسترش مشاغل غیررسمی گسترش یافته است.
در دو دهه گذشته شاهد گسترش ناامنی شغلی بودیم و اکنون درصدقابل توجهی از قراردادهای کار سه ماهه هستند و بخش قابل توجهی از قراردادهای کار موقت هستند و در کنار این انبوهی بی‌ثبات‌کاران را داریم. در ضمن در ۴ دهک پایینی جمعیت حداقل دستمزد فقط ۳۰ درصد از هزینه‌های خانوار را تامین می‌کند که همین موجب شده این افراد برای امرار معاش به کار دوم و چندم و از جمله دستفروشی رو بیاورند .

ریشه­ های پدیده دست فروشی از کجا نشات می گیرد؟
به نظر کارشناسان اقتصادی و استادان دانشگاه، ریشه­ های دست فروشی را در جهانی شدن اقتصاد، رشد شهرنشینی، ناتوانی اقتصاد ملی در ایجاد شغل رسمی، نابرابری؛ فقر و فساد ساخت یافته عنوان می کنند. بنابراین آمار بالای بیکاری و عدم تناسب میان سطح دستمزد و هزینه های زندگی؛ افراد سرپرست خانواده را به سمت دست فروشی سوق داده است.

بخشی از این دست فروشان توان تامین فراهم نمودن یک فضای مستقل فیزیکی را برای خود ندارند که ناشی از کاهش شدید درآمد و نداشتن شغل مولد و یا از دست دادن شغل گذشته بوده است.این دستفروشان به بازاری وارد شده­ اند که به جای دولت، بخشی از شبکه های غیر رسمی اقتصادی به تنظیم روابط و انتظام بخشی به آن مشغولند. از جمله عوامل ساختاری در ایجاد و گسترش دستفروشی نبود تناسب بین رشد بخش­ های مختلف اقتصادی است.باید راه‌حل‌هایی را برای مقابله با این پدیده انتخاب کرد که کم‌هزینه و تأمین‌کننده حداکثر منفعت و حداقل زیان برای طرف‌های درگیر ماجراست اگرچه راه‌حل بدون زیان وجود ندارد. ایجاد شهرکهای اقتصادی و یا سازماندهی این دست فروشان دربازارهای شهری می تواند به رفع این مشکل کمک کند. البته راه‌حل نهایی، افزایش اشتغال است و تا هنگامی که این مشکل حل نشود و شاخص بیکاری کاهش پیدا نکند، هیچ امیدی به بهبود وضع و کاهش چنین مشکلاتی نباید داشت.