تازیانه خشکسالی بر گرده مازندران / زنگ خطر فرونشست ها در کرانه خزر به صدا در آمد / سرطان زمین در حاشیه دریای کاسپین عود کرد!

باران شمال: یکی از مسائل مهمی که استان های شمالی به ویژه مازندران در دهه گذشته با آن مواجه بوده اند، اما متاسفانه آنگونه که باید جدی گرفته نشده و به آن پرداخته نشد، افزایش “فرونشست‌ها” بوده است.

شاید بسیاری از ما در دهه نود و سال های منتهی به ۱۴۰۰ تباران شمالصاویر یا ویدئوهایی مربوط به ریزش زمین، فرونشست ها، پسروی آب دریا و مواردی از این دست را در خبرها و فضای مجازی مشاهده کرده باشیم و آن را طبیعی دانستیم یا مواجهه ما با این موضوعات سهل انگارانه بوده است.

در حالی که اگر در همان زمان، نظر کارشناسان و متخصصان این حوزه را جویا می شدیم یا واکنش های آن ها پیرامون این موضوع رصد می کردیم، می دیدیم که ماجرا بسیار حساس تر و جدی تر از حد تصور ما بوده و شاید ما به علت کم آگاهی و اطلاعات اندک، چندان آن را جدی نگرفته ایم.

البته که فرونشست ها در سواحل و خشکی دلایل علمی و روشنی داشته و دارد که قرار است در این گزارش به ابعاد پنهان آن و دلایل مربوطه بپردازیم. کارشناسان و صاحبنظران این حوزه معتقدند که برای گذر از این مساله، نیاز سریع به اصلاح الگوی مصرف و مدیریت پایدار مناسب داریم و این به دست نمی آید مگر با درک عمق فاجعه، مطالعه و بررسی علل، همچنین تلاش جدی برای پیشگیری و رفع آن. درباره علل آن گفته می شود مواردی مثل تغییرات اقلیمی، مسائل انسان‌ساخت، برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های آب زیرزمینی، ساخت و سازهای بی‌رویه، برداشت‌های غیر مجاز از بستر رودخانه‌ها و در یک کلام عدم مدیریت آب در شدت یافته این مساله در استان های شمالی نقش مستقیم داشته و عامل اصلی فرونشست‌ها و متعاقباً تنش گسل و زلزله‌های مکرر شده است.

به هر حال، در اینکه چالش‌های آبی استان در این دهه، به شدت افزایش یافته، قابل انکار نیست و رفته رفته به دغدغه عمومی مردم و برخی مسئولان تبدیل شده و جدا از آمارهای مربوطه می توان به تجربه و با مشاهدات دریافت که علاوه بر کاهش بارندگی ها در سال های اخیر، توسعه بی‌رویه حوزه های آبخیز در مناطق بالادست، تغییر کاربری، ساخت‌ و سازهای متعدد، کاهش حجم جنگل و مراتع، موجب روند نزولی و کاهشی روان آب‌های سطحی در مازندران و دیگر استان های شمالی شده است. همچنین سوء مدیریت و ناتوانی در جمع آوری آب های سطحی و گرم تر شدن کره زمین به شدت آن افزوده و نتیجه آن شد که می بینیم. برای درک بهتر عمق ماجرا و اثرات مخربی که پدیده فرونشست می تواند داشته باشد به سراغ “مصطفی هدایتی” یکی از کارشناسان این حوزه رفتیم تا نظرات تخصصی وی را پیرامون این مساله، علل و عوامل آن، همچنین راهکارهای مقابله با این پدیده را جویا شویم.

مصطفی هدایتی مهندس عمران، دکتری مدیریت پروژه، فعال حقوق مهندسی و ‌عضو‌ انجمن علمی پدافند غیرعامل استان، در مورد پدیده فرونشست زمین در مازندران اظهار کرد: زنگ خطر فرونشست یا سرطان زمین و زلزله خاموش در دل خاک در جلگه ی دریای کاسپین در حال پیشرفت است و این هشداری جدی برای بررسی بیشتر در آمایش سرزمینی کلانشهر مازندران؛ مخصوصا جلگه و دشت های جنوبی دریای کاسپین، همچنین هشداری برای مدیریت کلان استان و‌ استانداری است تا با استفاده از ظرفیت های مهندسی استان در سازمان های تخصصی مثل سازمان نظام مهندسی استان‌ و سازمان های مرتبط با زمین شناسی و اساتید زمین در دانشگاه های سه استان شمالی به این مساله پرداخته شود.

وی، تغییر اقلیم، گرمایش جهانی، کمبود منابع آبی، بارگذاری و برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی، خشکسالی‌های متوالی، برداشت بی رویه آب و حفر چاه‌های متعدد برای تامین آب شرب، استفاده های کشاورزی و مواردی از این دست را از مهم ترین عوامل موثر در فرونشست زمین، پسروی آب دریا و کاهش آبخوان ها نام برد و گفت: توقف روند رو به رشد مصرف و برداشت آب و دادن فرصت تجدیدشوندگی برای احیای آبخوان‌ها، صرفه‌جویی در مصرف آب به‌ویژه در بخش کشاورزی، تزریق آب‌های مازاد روی سطح زمین به سفره‌های زیرزمینی، استفاده صحیح و کارآمد از منابع آبی، ممنوعیت استفاده بیش از حد از حوضه‌های آب‌های زیرزمینی، تصفیه آب‌های شهری و استفاده مجدد از آن در کارخانه‌ها، احداث چاه جذبی و سیستم برگردان فاضلاب، استفاده و ذخیره آب باران در ساختمان و اجبار آن را از جمله راهکارهای برون رفت از فرونشست و اختصاصاً مدیریت در کلانشهر مازندران و گلستان وگیلان عنوان کرد.