توسعه ی همه جانبه ی روستا

توسعه کشاورزی لزوما باعث توسعه ی روستا نمی شود !

 
به قلم سیداحمدحسینی ول آغوزی – روستا یک واحد تولیدی ، فرهنگی ، خدماتی ، سکونتی و قضایی است که در هر کشور طبق تعاریف قانونی جمعیت مشخصی را در بر می­گیرد.  در منابع علمی ، تعاریف متعددی از روستا  ارائه شده است.  اما طبق ماده ۲ قانون تقسیمات کشوروی،  «روستا واحد مبدأ تقسیمات کشوری است که از لحاظ محیط زیستی (وضع طبیعی ، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی) همگن بوده … که تعداد ۲۰ خانوار یا صد نفر اعم از متمرکز یا پراکنده در آنجا سـکونت داشته باشند و اکثریت ساکنان دائمی آن به طور مستقیم یا غیرمستقیم به یکی از فعالیت های کشاورزی ، دامداری و باغداری به طور اعم و صنایع روستایی و صید یا ترکیبـی از ایـن فعالیت هـا اشـتغال داشـته باشند» (قانون تقسیمات کشوری ۱۳۶۲) و درقانون اصلاحات ارضی در ایران دِه چنین تعریف می‌شده‌است :  «ده یا روستا عبارت از یک مرکز جمعیت و محل سکونت و کار تعدادی خانواده که در اراضی آن ده به کار کشاورزی اشتغال دارند و درآمد بیش تر آنان از طریق کشاورزی حاصل می‌شود.»
 
توسعه روستاها را می ­توان عامل مهم و موثری در بهبود شرایط زندگی افراد متعلق به  روستا و خودکفاسازی آنان دانست . روستا و ساکنانش و فعالیت های انجام شده در آن نقش بی بدیلی در  اقتصاد کشور دارند.  روستا و روستایی کمک شایانی به کنترل نرخ تورم ، رشد اقتصادی  ،  افزایش نرخ اشتغال و …  می کنند  و همانطور که در نوشته های قبلی گفته بودم ، روستا در تولید کالاهای اساسی و استراتژیک  می  تواند بستر مناسبی برای تولیدات کشاورزی ، دامی ، صنعتی و خدماتی باشد و در حفظ محیط زیست و امنیت ، هنجارهای فرهنگی و اجتماعی و قص علی هذا  اثر بخش است.  با  اتخاذ تدابیر صحیح و مدبرانه زمینه شکوفایی و توسعه پایدار مناطق روستایی فراهم خواهد شد و به تبع آن  رشد اقتصادی [و …] کشور را به ارمغان می آورد.
 
با توجه به اینکه معمولاً روستاییان نسبت به شهر نشینان از در آمد کم تری برخوردار هستند ؛ بعضاً همین موضوع باعث مهاجرت آنان به سمت شهر ها می شود که در تحلیل “دافعه ی روستا” مفصل به معایب آن پرداختم.  از علل  کم در آمدی روستا نشینان می توان به  پراکندگی جغرافیایی روستاها ، نبود صرفه اقتصادی برای ارائه خدمات اجتماعی ، حرفه‌ای و تخصصی‌نبودن کار کشاورزی (کم‌ بودن بهره‌ وری) ، محدودیت منابع ارضی (در مقابل رشد جمعیت)  و عدم‌مدیریت صحیح مسئولان اشاره کرد که با توجه به آن  دولت ها برنامه ی توسعه روستایی را در دستور کار خود قرار می دهند که بنا به تعریف : « برنامه‌های توسعه روستایی ، جزئی از برنامه‌های توسعه هر کشور محسوب می‌شوند که برای دگرگون‌سازی ساخت اجتماعی- اقتصادی جامعه روستایی بکار می‌روند.» مدیران امر توسعه در گذشته صرفاً بر “توسعه کشاورزی” متمرکز می‌شدند  و ابعاد دیگر را در نظر نمی گرفتن در حالی که روستا جامعه‌ای است که دارای ابعاد اجتماعی مختلف است و نیازمند توسعه همه‌جانبه (یعنی توسعه روستایی) است نه صرفاً توسعه کسب ‌وکار و نظامی به نام  “کشاورزی” ؛ امروزه ثابت شده است  که از طریق توسعه کشاورزی موفق الزاماً  توسعه روستایی محقق نمی‌شود. چون فواید توسعه کشاورزی عاید همه روستاییان نمی‌شود و مختص عده ای از روستاییان (زمین داران و …) است و افزایش بهره‌ وری کشاورزی باعث کاهش نیاز به نیروی انسانی می‌شود و این خود باعث کاهش اشتغال روستاییان و فقر روزافزون آنان و مهاجرت  بیش تر  به سمت شهرها می‌شود. لذا در نتیجه باید گفت :  توسعه ی همه جانبه ی روستا ها راه صیانت و حمایت از روستا و روستاوند است.
 
پیشرفت بخش روستایی از جنبه های مختلف بر اقتصاد کشور موثر است. جایگاه اقتصادی بخـش روستایی را از سه زاویه می توان بررسی کرد که عبارتند از :
یک- روستاها تولیدکننده مواد غذایی هستند و بخـش قابـل تـوجهی از نیـاز غـذایی جامعـه از طریـق محصولات کشاورزی تامین می شود.
دو- روستاها از طریق تولید محصولات کشاورزی ،  بخش قابل ملاحظه ای از مواد اولیه مورد نیاز بخش صنعت را تامین می کنند.
سه- بخش روستایی سهم قابل توجهی در اشتغال ، تولید ناخـالص ملـی و اقتصـاد کشـورهای درحـال توسعه دارد.  علاوه بر این اکثریت فقیر در روستاها زندگی می کنند و توده جمعیتی روستایی از درجـه محرومیـت بالاتری نسبت به شهرنشینان رنج می برند (جمعه پور، ۱۳۹۱ :۲۰.(
لذا معضلات بخش روستایی در کشور تاثیر مستقیمی بر تشدید مشکلات در بخـش تولیـدی اقتصـاد خواهد داشت. از سوی دیگر باید گفت سیاستگذاری در جهت توسعه روستایی به معنـای کمـک بـه تقویت بخش واقعی اقتصاد می باشد.
 
برای توسعه همه جانبه در روستا صاحبان نظر در این امر پیشنهادات متفاوتی را دادند و به مولفه های مختلفی اشاره کرد که می توان به چند مورد آن از قبیل : توسعه کشاورزی ، حمایت از طرح های کوچک و اشتغال زا خانگی و … ، مشارکت روستاییان در تصمیم گیری ها ، توسعه یک نظام سلسله مراتب شهری برابر پشتیبانی توسعه روستایی ،  امکانات نهادی مناسب و خوداتکا برای هماهنگی برنامه های چند بخشی ، تأسیس صنایع کوچک و کاربر در مزارع و حواشی آن ها و…  اشاره کرد.
 
واما در جمع بندی این تحلیل چند نکته حائز اهمیت است.
یکم اینکه : روستا نیشین می تواند  به عنوان عنصر سازده و اثر گزار در توسعه روستا و در کل کشور نقش داشته است و باید به او کمک کرد تا در این زمینه خوش بدرخشد.
دوم اینکه : دانش و مهارت روستانشیان باید  هدف اساسی هر کشوری که مشتاق و راغب به توسعه و پیشرفت است باشد.
سوم اینکه:  توسعه منابع انسانی به تکیه بر بخش روستایی مستلزم تعریف توسعه روستایی است.

پیام مدیر کل دفتر روستایی و شوراهای استانداری مازندران به مناسبت روز روستا و عشایر :

بسم الله الرحمن الرحیم
روستا به عنوان پایگاه اصلی تولید نقش بی بدیل و شایسته ای را در خودکفایی اقتصادی واستقلال سیاسی کشور ایفا می نماید. امروزه کشورهای در حال توسعه و پیشرفته با نگاه ژرف و عمیق به قشر پرتلاش روستا و بها دادن به تولیدات روستایی که نتیجه دسترنج مردم شریف روستاست قدمهای قابل توجه و شایسته ای را در جهت توسعه و آبادانی کشور خود برداشته اند.
نظام جمهوری اسلامی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توجه اساسی و بایسته ای را به روستاها معطوف داشت ، آبادانی های مختلفی در بخش های مختلف خدماتی ،بهداشتی ، آموزشی صورت گرفت و در همین راستا روز ۱۵ مهر بعنوان روز ملی روستا و عشایر در تقویم نظام جمهوری اسلامی ثبت گردید.
امروزه مردمان زحمتکش و فداکار روستا در ۳۶۰۰ آبادی در مازندران مشغول تولید در بخشهای مختلف زراعی ، کشاورزی ، دامپروری ، ماکیان و طیور می باشند که قسم اعظمی از نیازمندیهای کشور از طریق این تولیدگران بی ادعا تامین می گردد.
جا دارد با توجه به تاکیدات استاندار محترم ، مدیران مرتبط با روستاها با برنامه ریزی دقیق تر و عمیق در جهت رفع تنگناها و مشکلات این قشر فداکار تلاش بیشتری نمایند تا شاهد روستاهای آباد ،پویا و سرزنده باشیم. در این چهارچوب نقش شوراهای اسلامی و دهیاران بعنوان نمایندگان بلافصل روستائیان ارزشمند میباشد.
دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری مازندران آمادگی دارد تا از نظرات و دیدگاه های اندیشمندان دلسوز استان مازندران در جهت نیل به خودکفایی استفاده نماید.
اینجانب ضمن گرامیداشت این روز مبارک ، روز روستا را به همه روستانشینان ساعی و تلاشگر تبریگ می گویم.

                                                       خسرو طالبی

                                                                         مدیرکل دفتر امورروستایی و  شوراهای استانداری مازندران