سرمایه‌های اجتماعی را جدی بگیریم

نگارنده : بیژن عبدالکریمی //
این روزها مدام این سوال در ذهن من نقش می‌بندد: «چگونه ایران می‌تواند ایران شود؟» در واقع از خود می‌پرسم که چطور در این شرایط می‌توانیم «سرمایه اجتماعی» که کمرنگ شده را به کشور بازگردانیم. واقعیت این است که در حال حاضر مهم‌ترین خبرها، اخبار مربوط به رابطه ما با جهانیان و از جمله آن، با امریکا است؛ مردم مدام می‌پرسند که بالاخره چه می‌شود و اخبار را با همین سوال دنبال می‌کنند. همین است که این خبر مهم به نسبت بقیه اخبار در صدر توجه قرار گرفته و باقی اخبار و مسائل مهم در حاشیه قرار گرفته‌اند. در حالی که تاثیر مستقیم این خبر روی زندگی مردم، بسیار کمتر از موارد دیگر است. اما شرایط به گونه‌ای پیش رفته که این خبر مهم شده است و موضوعات مهمی مانند همین تضعیف سرمایه اجتماعی در حاشیه قرار گرفته‌اند. باید بگویم در سال‌های اخیر و متاسفانه، ایران به لحاظ سرمایه اجتماعی به‌شدت ضعیف شده است. عجیب‌تر اینکه در این روزگار دوست و دشمن و عوامل داخلی و خارجی دست به دست هم داده‌اند تا کشور بیشتر از این، از این سرمایه‌ها تهی شود.
با این شرایط آینده چگونه خواهد بود؟ البته آینده را با مولفه‌های گوناگون می‌توان بررسی کرد و از یک امر کلی به اسم آینده نمی‌توان سخن گفت. اما من به اعتبار رابطه ما با جهانیان، به کم شدن اعمال فشار نظام جهانی بر جامعه‌مان خوش‌بین هستم. فکر می‌کنم اجماع جهانی به سرکردگی امریکا آنچه در توان داشته را انجام داده است. آنها نمی‌توانند به گزینه نظامی روی بیاورند. بنابراین از لحاظ امنیت کلی، آینده چندان هم ناامن نیست. اما با توجه به شرایط فعلی جامعه ایران و به لحاظ اجتماعی و اقتصادی، من به آینده خوش‌بین نیستم. تا زمانی که هر روز سرمایه‌های اجتماعی بیش از پیش تضعیف می‌شود، آینده برای ما نمی‌تواند دستاوردی جز یک جامعه ضعیف و بی‌اعتماد باشد.
در چنین شرایطی به‌نظرم باید در رویکرد با جامعه تغییراتی ایجاد شود. باید مسوولان و سیاستگذاران به این درک برسند که مقابله با نظام جهانی بدون پشتوانه سرمایه‌های اجتماعی داخلی امکان‌پذیر نیست و در عین‌حال برای آینده‌ای برنامه‌ریزی کنند که در آن افراد جامعه نیروی رشد و توسعه هستند و نه، سرمایه‌هایی از دست رفته و کمرنگ.