پرنده نگری پَر ؟! / سهل انگاری محیط زیست در قبال دستور رئیس جمهور!

باران شمال: در روزهای اخیر انتشار تصاویری از پرندگان قرقاول خزری، فلامینگو، قو و کاکایی در تالاب میانکاله مورد توجه مخاطبان و کاربران در رسانه ها و فضای مجازی قرار گرفته و بهانه ای شد تا ما در این گزارش به میانکاله و اهمیت آن در جذب پرندگان مهاجر و رونق پرنده نگری بپردازیم.

شبه جزیره ای که قرار است مقصد پرنده نگری کشور شود و تاکنون برای آن طرح ها و برنامه های متعددی دیده شد اما باید دید در عمل چه اقداماتی صورت پذیرفت.

یکی از طرح های مهم در حوالی میانکاله، احداث پتروشیمی بود که پس از کش و قوس های فراوان و حواشی بسیار به سرانجام نرسید و از آنجا که ما در چند گزارش مفصل به آن پرداختیم، از این موضوع گذر می کنیم.

اما نکته قابل ذکر آن است که آن حواشی، موجب بلاتکلیفی و سردرگمی دستگاه ها با زیستگاه میانکاله شده و حتی خود سازمان محیط زیست که مخالف جدی احداث پتروشیمی بود اقدام خاصی برای تقویت پرنده نگری در این زیستگاه که مورد تاکید آیت الله رئیسی در بازدید از میانکاله بوده، اقدامی نکرده است.

اساسا انتقاد برخی به محیط زیست، از این ناحیه است که نه خودش کاری می کند و نه می گذارد دیگری کاری انجام دهد! یعنی عملا نه از ظرفیت های صنعتی منطقه وسیع اطراف میانکاله استفاده می شود و نه از ظرفیت های گردشگری داخل مجموعه.

به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران، اکنون بهترین فرصت برای تحقق طرح پرنده نگری در میانکاله است. چرا که از حمایت دولت و دوستداران محیط زیست و مردم بومی منطقه برخوردار است.

اما متاسفانه هر چه در رسانه ها و شبکه های اجتماعی جستجو کردیم اظهارنظری، کنشی ، واکنشی، تحرکاتی از سوی محیط زیست و سایر نهادهای مرتبط پیرامون طرح پرنده نگری در میانکاله و اقدامات انجام شده یا در حال انجام یافت نکردیم که نکردیم.

اساسا آیا دغدغه ای ، اراده ای پیرامون اجرای این طرح مهم که اتفاقا مورد تاکید رئیس دولت سیزدهم نیز بوده، وجود دارد یا نه؟ واقعا این همه ظرفیت طبیعی بلا استفاده رها شود حیف است!

در فواید این شبه جزیره هر چه بگوییم کم گفتیم. اینکه می تواند بزرگترین مقصد طبیعت‌گردی ایران و گردشگران بین‌المللی باشد. اینکه تور‌های متعددی در آن رونق یابد، اینکه می تواند بزرگترین منبع درآمد شرق مازندران باشد و…

استارت توجه ویژه به میانکاله از سال ۱۳۵۵ زده شد. جایی که این شبه جزیره به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست سپهر به کمیته برنامه «انسان و کره» یونسکو معرفی و انتخاب شد.

پس از وقوع انقلاب اسلامی، کم توجهی دولت های مختلف موجب شد میانکاله نتواند به جایگاه واقعی خود در زیست بوم کشور و منطقه دست یابد.

۴۵ سال پس از معرفی میانکاله به یونسکو، سرانجام این دولت سیزدهم بود که آیت الله رئیسی ۲۰ اسفندماه ۱۴۰۰ در هفدهمین سفر استانی خود از تالاب میانکاله بازدید کرد و پس از آشنایی با مشکلات زیست محیطی این منطقه، دستوراتی را برای احیای دوباره این زیستگاه صادر کرد.

تاکید آیت الله رئیسی بر اجرای طرح های زیست محیطی برای حفاظت از تالاب میانکاله، بود و متولیان امر در محیط زیست و استانداری مازندران در صدد تحقق آن بر آمدند.

با پیگیری های انجام شده، دشواری ها و موانع موجود، کاسته گردید و سهولت در اعطای مجوزهای مربوطه و فعالیت های پرنده نگری سرعت گرفت تا اینکه سرانجام مجوز کشوری طبیعت گردی در شبه جزیره میانکاله صدور و اخذ شد و انتشار این خبر، دوست‌داران طبیعت و محیط زیست و همچنین بومیان منطقه را به آینده بهتر میانکاله امیدوار نمود.

انتظار می رفت حالا که بلافاصله پی از اخذ مجوز طبیعت گردی، آموزش به جوامع محلی و بومی  و معرفی پرنده‌نگری به عنوان یک فرصت بین‌المللی در دست اقدام قرار می گرفت.

یا زیرساخت ها و اقدامات لازم برای جذب سرمایه گذار فراهم می شد و زمینه های برپایی تورهای پرنده‌نگری و حضور گردشگران داخلی و خارجی تسهیل می شد.

همایش ها و جلسات متعددی پیرامون هر بهتر محقق شدن این طرح در سطح استان و کشور برگزار می شد و انقدر تلاش می شد تا پرنده‌نگری یکی از اولویت‌های مهم وزارتخانه قرار می گرفت و در برنامه‌ هایش در حوزه پرنده‌نگری، خروجی های ملموسی لحاظ می کرد.

یا برای تخصصی شدن نگاه ها به پرنده نگری، و جبران عقب ماندگی های مربوطه در این حوزه تلاش هایی مضاعف انجام می شد و با برنامه ریزی های مشخص و ثابت در گردشگری، پرنده‌نگری در استان رونق می یافت. یا با نهادینه سازی موارد و موضوعات مربوطه، مردم را به این صنعت علاقه مند و مشتاق می کرد.

اما ظاهرا این مهم، صرفا در حد انتشار خبر مانده و در عمل تحرکات و برنامه هایی در آن انجام نشد. بلکه برعکس، متاسفانه در سال های اخیر بعضا شاهد تغییر و تخریب برخی مناطق زیستگاه میانکاله بودیم که منجر به وقوع مسائلی چون شیوع بیماری یا مرگ پرندگان شده است.

تا جایی که وقوع این گونه سوء مدیریت ها، تاسف همگانی را به دنبال داشته و افکار عمومی می خواهند بدانند تاکنون چه اقداماتی در حوزه پرنده نگری در میانکاله انجام شده است.

مطمئنا تکرار چنین سهل انگاری ها و کم توجهی ها و استمرار وقوع مسائل مختلف، موجب کاهش روند مهاجرت پرندگان، دلسردی مردم از دولت و رکود اقتصادی خواهد شد و ضرورت دارد تا حد امکان از وقوع آن جلوگیری نمود.

در این میان، شکار پرندگان، مساله دیگری است که متاسفانه در زیستگاه های استان هم توسط برخی گردشگران و هم توسط برخی بومیان به دلایلی چون تفریح یا فروش و کسب درآمد انجام می شود. انتظار می رفت تاکنون در این مورد نیز فرهنگ سازی صورت می پذیرفت تا به حداقل برسد نه اینکه هنوز در این حوزه ها مشکلات ریشه ای داشته باشیم.

نیاز بود فرهنگ سازی در همه ابعاد صورت پذیرد و بسترهای فرهنگی و آموزشی برای رونق طبیعت‌گردی و پرنده نگری در استان فراهم می گردید و موانعی که در این مسیر وجود دارد توسط بخش دولتی برداشته می شد.

البته به سبب طبیعت زیبا و خونگرم مردم بومی در اغلب نقاط مازندران، سالیان دراز است پرنده‌نگری به صورت مردمی و خودجوش انجام می شود و می شد و می توان با اندکی برنامه ریزی، کسب درآمد نمود و سود قابل توجهی به اقتصاد گردشگری استان تزریق کرد. مخصوصا در میانکاله که بخشی از برنامه های پیشگام حفاظتی یونسکو محسوب می‌ شود و به بهشت پرنده نگری ایران معروف است.

مطالعات و شواهد نشان می دهد که زیستگاه‌های مختلفی در مناطق مختلف این تالاب قرار دارند و سبب استقرار و زیست انواع پرنده‌ها در آنجا می شوند. از جمله پرندگانی که هر ساله به مازندران مهاجرت می کنند قوها و پلیکان‌ها، پرستوی دریایی، اردک سرسبز و سرحنایی، اردک تاج‌دار، غاز خاکستری و پیشانی سفید، مرگوس‌ها، اردک تاجدار، باکلان کوچک، اردک سرسفید، مرگوس بزرگ، سنقر تالابی، زنبور خوار، سنقر خاکستری، دلیجه، سنگ چشم، طاووسک، غاز پازرد، عروس غاز، گیلانشاه، قار، پرلا، کاکایی، بحری، پیغوی کوچک و چرخ‌ریسک دم‌دراز و… هستند که عمده این مهاجرات ها در اواخر تابستان و فصل پاییز، قبل از سرد شدن هوا انجام می شود و تا اواخر زمستان کماکان ادامه دارد.

در پایان امیدواریم به زودی دیگر کاستی ها و موانع، رونق طبیعت‌گردی در میانکاله مرتفع شود و مازندران به روزهای اوج خود در این حوزه برسد.