تراژدی طلای سیاه!

پسماند شهری که سالانه بیش از ۱۲ هزار میلیارد تومان صرفا هزینه جمع آوری و دفع نهایی آن می شود موضوعی نیست که نتوان به آن پرداخت.
هزینه کمرشکنی است که همچون پتکی دائما بر سر مدیریت های شهری کوبیده می شود اما همچنان بدون راه حلی یکپارچه در کش و قوس راه روهای تصمیم سازی مانده است! این در حالی است که علیرغم این که بحران اصلی کشور در زمینه زباله و پسماند است اما این موضوع در زمره مواردی است که قوانین و منابع حقوقی لازم را برای فرایندهای تصمیم گیری به صورت کافی دارد.
و نکته تلخ تر این که بیش از ۹۰ درصد هزینه های آن مربوط به جمع آوری و انتقال است که حتی دفع زباله های آن نیز به صورتی کاملا غیربهداشتی و غیرمهندسی صورت می گیرد و شیرابه های آن به سفره های آب زیرزمینی راه پیدا کرده و سرانجام وارد زنجیره غذایی انسان می شود و عملا یک فاجعه کشتار نامحسوسی انسانی در مقیاس وسیع اتفاق می افتد!
لازم به ذکر است از هر تن زباله حدود ۷۰ تا ۱۰۰لیتر شیرابه تولید می شود که خطر اصلی آن در مراکز دفن، نفوذ این مایع به آب های زیرزمینی ، خاک و چاه های اطراف می باشد. و وجود موادی همچون فلزات سنگین ، مواد سمی، و آلی با غلظت های زیاد از عوامل آلودگی پسماند است و اجزای آلی شناخته شده در شیرابه مراکز دفن نیز بیشتر از گروه مواد سمی هستند.
نتیجه عملکرد نامناسب در زمینه مدیریت پسماند و انتقال شیرابه به سفره های آب زیرزمینی و مدیریت مصرف کودهای شیمیایی به گونه ای بوده که ایران جزو کشورهای با مصرف بیش از حد آب های آلوده است.
این در حالی است که سوزاندن هر تن زباله ۲ مترمکعب آب نیاز دارد و برای تولید برق ابتدا باید بخار تولید شده و توربین آن را به برق موردنیاز تبدیل نماید.
در نهایت باید به این نکته مهم توجه داشت که تا زمانی مطالبات و خواسته های مشخصی در زمینه بهبود یک فرایند وجود نداشته باشد عملا اقدام چندانی هم صورت نمی گیرد و همچنان چرخه ترک فعل و سوتدبیر استمرار خواهد داشت.
ساری شهری در حصار زباله!
ساری؛ شهری که قرار بود نگین مرکزی یک استان سبز باشد. تابلوی خوشامدگویی ابتدایش طعم چندان خوشایندی ندارد! بوی غلیظ زباله در ورودی شهر حکایت تلخی است که از رهگذران عبوری ازشهر گرفته تا گردشگران علاقمند به محیط زیست تا شهروندان اطراف آن منطقه همه را می آزارد.
دپوشدن زباله های شهری برای انتقال به آق قلای استان گستان و اخیرا باران کوه در استان تهران! این در حالی است که سال هاست قرار است نیروگاه زباله سوزی با ظرفیت تولید برق حدود ۵ مگاوات در همین حوالی شهر ساخته شود. نیروگاهی که تنها نام نیرو را یدک کشیده و از شرکت های چینی گرفته تا برخی گروه ها و نهادها و سازمان ها همه دل در گرو ساخت و پرداخت آن سپرده اند!
معضل زباله در اقصی نقاط استان مازندران از نوشهر گرفته تا قائمشهر تا بابل و حتی نکا و بهشهر دیگر به یک بحران خودساخته تبدیل شده است.
شاید مهم ترین نکته ای که در روند احداث برخی طرح ها و پروژه های حوزه زباله و پسماند بتوان بیان کرد ایراد در شیوه عقد برخی قراردادها و ناکارآمدی ارزیابی اقتصادی طرح در شیوه تخصیص منابع موردنظر باشد.
پرشدن مراکز دفن و هزینه سرسام آور انتقال زباله شهرهای استان به استان های همجوار و عدم توجه به ابتکارات و دستگاه های ساخته شده توسط مخترعین جوان و نخبه ایرانی خود گویای وجه دیگری از ناترازی در مدیریت کلان و میانی در سطح استان هاست.
ساخت دستگاه هایی همچون PRS که مربوط به فرایند پیرولیز و تبدیل زباله های بیولوژیک و بیمارستانی سوخت های ارزشمندی همچون گازوئیل و بنزین است و یا برخی دستگاه هایی همچون BTR که قابلیت بازگردانی (مصرف دوباره) زباله های دورریختنی را با روش های خاص مکانیکی، شیمیایی و حرارتی ایجاد می کنند تنها نمونه ای از امکان سنجی تکیه به دانش و تخصص و تجربه و مهارت و از همه مهم تر نبوغ مهندسان و مخترعان ایرانی است.
آن چه می تواند تلخ ترین اتفاق در مواجهه با بحث مدیریت پسماند به شمار رود، کج سلیقگی های مدیریتی در دیدن توانایی های بومی و صرف هزینه های گزاف برای طرح های ناکارآمد کلان در مقیاس استان و کشور است.
کافی است بدانیم کیسه های نایلونی و پلاستیکی به طور متوسط بیش از ۵۰۰ سال در طبیعت می مانند که ۳۰ درصد این پلاستیک ها در بسته بندی ها به کار می روند.
نه تنها می توان با جلوگیری از بسته بندی های زائد جلوی این مقدار انباشت زباله های پلاستیکی را گرفت بلکه حتی می توان با توجه ویژه بر اختراعات نخبگان و شرکت های فن آور زباله در موضوع صنایع تبدیلی، با بازیافت این دسته از زباله های خشن با طبیعت آشتی دوباره نمود.
تولید برق، تولید گازوئیل و بنزین و کنترل تولید برخی محصولات همچون پلاستیک و… همه می تواند از طریق توجه ویژه به دانش ایرانی و صنایع تبدیلی میسر شود.