گزارش اختصاصی باران شمال به قلم فرشته عالی– حمل و نقل ترکیبی به معنی حمل کالا یا جابجائی مسافر  با استفاده از ترکیبی از وسایل نقلیه از قبیل: کشتی، هواپیما، قطار و کامیون است، این شیوه حمل کالا را با نام حمل و نقل چندوجهی نیز می‌شناسند.بخش حمل و نقل یکی از مؤلفه‌های اصلی در تشخیص جوامع رشد یافته از عوامل موثر بر فراوانی نماگر‌ها اقتصاد خرد و کلان کشور محسوب می‌شود.

حمل و نقل چند وجهی یا ترکیبی یکی از مصادیق گسترش زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه خدمات تجارت خارجی و ترانزیت بین المللی و داخلی است. حمل و نقل ترکیبی در هر کشور واسطه داد و ستد صنایع آن کشور است که چرخ تولید را به حرکت درآورده و موجبات توسعه کسب و کار و اقتصاد در جامعه را فراهم می‌کند.

اگر پایه مناسبی برای حمل و نقل چندوجهی وجود داشته باشد، در مسیر‌های دریایی طولانی از کشتی، در مسیر‌های طولانی زمینی از راه‌آهن و در مسیر‌های کوتاه و خاص از حمل و نقل جاده‌ای می‌توان بهره برد. استان مازندران که به زعم صاحب نظران جزو استانهای پر تردد می باشد  مسولان را برآن داشت  تا در یک دهه گذشته طرح حمل و نقل ترکیبی ( زمینی، ریلی و هوایی) در دستور کار قرار دهند ولی برغم گذشت زمان همچنان این طرح رنگ عملی به خود نگرفته است.

طی گفتگوی باران شمال با مهندس نظری مدیر کل راه و شهرسازی مازندران مطرح شد که در حال حاضر سالانه بیش از ۴۰۰ میلیون تردد در سطح جاده های درون و برون استانی خطه شمال کشور انجام می شود به گونه ای که ۱۱ درصد از این ترددها در محورهای اصلی است و این ترددها ترافیک شدیدخودرویی را در سطح جاده های مازندران در تمام فصول سال به خصوص اواخر هفته ایجاد می کند که تاکنون خسارت های مادی و معنوی زیادی را به مردم تحمیل کرد به گونه ای که طبق گزارش پزشکی قانونی روزانه بیش از ۲ نفر و ماهانه ۶۴ نفر در جاده های این استان جان خود را از دست می دهند.

این درحالیست که کارشناسان حمل و نقل در مازندران بر این باورند که برای کاهش سطح ترافیک در جاده های استان و کاهش هزینه های مادی و معنوی ناشی از سوانح رانندگی و تسهیل در تردد و صرفه جویی در هزینه های ساخت و ساز و نگهداری جاده ها در این استان به عنوان یک منطقه مسافرخیز باید گزینه حمل و نقل ترکیبی اجرایی شود تا بار سنگین فعلی تردد از جاده ها برداشته شود و با سایر بخش ها از جمله ریلی و هوایی تقسیم شود.

کارشناسان معتقدند اگر چه مازندران دارای سه شبکه حمل و نقل زمینی، ریلی و هوایی است، ولی همچنان بیش از ۹۰ درصد از بار ترافیک مسافر و کالا بر گرده جاده هاست و دو گزینه دیگر شبکه ریلی و هوایی به دلیل گرانی تعرفه ها برای جابجایی مسافر و بار و کمبود ظرفیت نتوانست جایگاه چندانی در استان به دست آورد به گونه ای که نیمی از ظرفیت حمل و نقل کالا شبکه ریلی مازندران هم اکنون بلااستفاده است.

از طرفی  شبکه ریلی فعلی استان مازندران گرچه یک شبکه سراسری محسوب می شود، ولی نمی تواند تمام شهرستان های ۲۲ گانه استان را تحت پوشش دهد و صرفا یک پنجم شهرستان های این خطه شمال کشور زیر چتر این شبکه قرار دارند و تمام شهرهای ساحلی، غربی و حتی مرکزی که بخش زیادی از مسافران و بار مربوط به این مناطق است، از اتصال این شبکه محروم هستند.

و اما برخی ها بر این عقیده اند راهکار رفع این معضل برقراری راه آهن رشت به ساری به عنوان یکی از گزینه های مطرح برای برخورداری شهرهای ساحلی این استان از شبکه ریلی و کاهش بار ترافیکی جاده ای و مسافری در این مناطق می دانند. براساس آمار بیش از ۷۰ درصد از مسافرانی که به استان مازندران می آیند در شهرهای ساحلی اسکان می گیرند.

تردد های ملی و اعتبارات استانی
مدیر کل راه و شهرسازی استان مازندران با اعلام این مطلب که سنسورهائی در سطح جاده های مواصلاتی درون شهری و برون شهری وجود دارد که تردد های  استان را رصد می کند مطرح کرد : آمار ترددها نشان می دهد حجم تردد بسیار بالاست واین حجم در ماههای پایان سال و ماههای آغازین سال و تابستانها بسیار بیشتر از حد معمول می باشد .

مهندس نظری افزود : بررسی آمار ترددها گواه بر این مطلب است که تردد مسافر در استان مازندران هم تراز با تردد در کل کشور بوده و بعضا از حد آن پیشی می گیرد این مبحث نشان دهنده این است که جاده های مازندران با ظرفیتهای ملی در آن تردد می شود ولی متاسفانه اعتباراتی که برای  نگهداری ، ترمیم ، تجهیز و … به آن داده می شود در حد اعتبارات استانی می باشد .

وی اظهار امیدواری کرد که با رونق گرفتن حمل و نقل ترکیبی هم فضای گردشگری و گردشگر پذیری در مازندران به شکوفایی می رسد و هم موجب درآمدهای پایدار می گردد .مدیر کل راه شهرسازی مازندران تصریح کرد : همه کشورهای توسعه یافته جهان به سمت رونق حمل و نقل ترکیبی حرکت کرده اند و مازندران علی رغم دارا بودن این پتانسیلها و زیر ساختها در کنار هم بخاطر عدم ورود سرمایه گذار در این حوزه هنوز به نحو شایسته و مطلوب از آن بهره نبرده است .

وی با اعلام اینکه حمل و نقل ترکیبی تنها راه برون رفت و حلال مشکل ترافیک سنگین مازندران است خاطر نشان کرد : مهم ترین بستر مورد نیاز توسعه مازندران هم توسعه زیرساخت های حمل و نقل به صورت توامان اعم از حمل و نقل دریائی ، هوائی ، جاده ای و ریلی است اما متاسفانه تاکنون تنها به حمل و نقل جاده ای توجه شده است.

تمرکز مازندران بر جاده سازی و نگهداری آن
محسن اقبالی یکی از کارشناسان حمل و نقل و زیرساخت در مازندران می گوید: سرمایه گذاری های چنددهه اخیر در مازندران بیشتر بر روی جاده سازی و نگهداری آن متمرکز بوده به طوری که تمام برنامه ها برای کاهش بار ترافیکی در این خطه شمال کشور نیز با رویکرد گسترش راهها متمرکز بود.وی افزود: تمرکز یک جانبه بر روی حمل و نقل زمینی و سوق دادن تمام سرمایه گذاری ها در این حوزه که حداقل در یک دهه اخیر به بیش از ۲۰ هزار میلیارد ریالی می رسید، باعث شد تا سرمایه گذاری در حوزه شبکه های هوایی و به خصوص ریلی به فراموشی سپرده شود و یا این که کمتر به آن توجه شود.

وی اضافه کرد : این در حالیست که با شرایط مسافرخیزی مازندران، محدویت اراضی برای توسعه راهها، بالا بودن هزینه ساخت به دلیل گرانی زمین می بایست برنامه ریزان استان را به سمت توسعه حمل و نقل ترکیبی سوق می داد تا با کاهش بار ترافیکی از روی جاده ها نه تنها از سرمایه گذاری گزاف جلوگیری شود، خسارت های مادی و معنوی ناشی از سوانح رانندگی که به علت بار شدید ترافیکی حاصل می شود نیز کاهش می یافت.

این کارشناس حمل و نقل گفت: این که سالانه از حدود ۱۶ تا ۱۷ هزار کشته در جاده های کشور حدود یک هزار نفر مربوط به استان مازندران باشد و ما در زمره چهار تا پنج استان اول در سوانح رانندگی باشیم؛ نشان می دهد که هزینه های ما در اثر بی توجهی به حمل و نقل ترکیبی در استان هر سال افزایش می یابد و باید نسبت به توسعه شبکه های دیگر نیز همت شود.

وی معتقد است که شبکه ریلی فعلی صرفا بخش اندکی از استان را تحت پوشش خود قرار می دهد و اکثر شهرستان های استان در دسترسی به شبکه ریلی باید متحمل هزینه های گزافی شوند و باید طرح شبکه ریلی رشت- ساری که پیش از این در زمان استاندار سابق مطرح شد، در دستور کار جدی برنامه ریزان قرار گیرد.وی یادآور شد: اگرچه در شرایط فعلی دولت به دلیل محدودیت مالی توانایی هزینه کرد در شبکه ریلی را با هزینه های زیاد مورد نیاز در توانش ندارد، ولی باید با تهیه طرح های توجیه اقتصادی سرمایه گذار خصوصی را به این بخش جذب کرد.

عدم اطلاع از ظرفیت های شبکه ریلی
مدیرکل راه آهن شمال شرق در این باره گفت: در شرایط فعلی به دلیل عدم اطلاع درست از ظرفیت های شبکه ریلی، در جابجایی اکثر کالا به مسافت های نه چندان دور( پایتخت) تمایل کارخانه داران و صاحبان بار برای بهره گیری از شبکه حمل و نقلی پایین است و این نگرش ها موجب شده تا نیمی از ظرفیت بخش کالا و بار راه آهن شمال خالی باشد.

خدایار طالبی در گفت و گو با خبرنگارایرنا گفت: این در حالیست که شبکه ریلی می تواند بسیاری از بارهای موجود در استان شامل خوراک دام، ترانزیت گندم، فولاد و سیمان که کالاهای پرحجم محسوب می شود را در مسافت های دور و حتی نزدیک چون پایتخت حمل کند و برای رساندن این کالا درب اماکن مصرف از کامیون استفاده شود که خود باعث کاهش بار ترافیکی در جاده های استان مازندران می شود.

وی اضافه کرد : راه آهن شمال در سال های اخیر پیگیری خوبی را برای جذب کالا و بار برای پر کردن ظرفیت های خالی انجام داد، ولی همچنان در حوزه بار و مسافر ظرفیت های خالی وجود دارد که نیاز است تا با همکاری مسوولان استانی و تشویق صاحبان کار و بار این بخش نیز توسعه یابد.

محدودیت شبکه ریلی
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای مازندران کاهش بار ترافیکی جاده ها با سوق دادن بخشی از ظرفیت های بار و مسافر به سمت حمل و نقل ترکیبی به خصوص شبکه ریلی را از برنامه های اصلی راهداری دانست و گفت: در شرایط فعلی به دلیل محدودیت شبکه ریلی و عدم اتصال آن به سراسر استان  امکان حداقل ۲۰ تا ۳۰ درصد ظرفیت جابجایی بار و مسافر به سمت شبکه ریلی و حتی هوایی وجود ندارد.

عباسعلی نجفی افزود: برای اجرای چنین برنامه ای نیاز به ایجاد کمربند ریلی در استان مازندران براساس طرح های در دست مطالعه داریم که با اجرایی شدن این کمربند ریلی ( مترو تهران- آمل و راه آهن رشت- ساری) این شبکه به سراسر استان اتصال خواهد یافت و در این صورت رغبت برای بهره گیری از حمل و نقل ترکیبی ایجاد می شود.وی اضافه کرد : در بخش هوایی در سال های اخیر فرودگاههای نوشهر و رامسر نیز توسعه یافت و تا حدودی مسافران به بخش فرودگاهی سوق داده شد و چنانچه شبکه ریلی نیز گسترش یابد به دلیل ارزانی نسبت به سایر حمل و نقل ها می تواند جایگاه بهتری داشته باشد.